Nederland heeft in de afgelopen jaren massaal de fiets herontdekt. Steeds vaker wordt de (elektrische) iets gebruikt in plaats van de auto. De overgang van vier naar twee wielen heeft echter grote gevolgen voor het gebruik van de openbare ruimte, en dus ook voor beleidsmakers, ondernemers, instellingen én particulieren. Eén van de grootste uitdagingen is het stallen van fietsen. Want waar moeten we onze tweewielers eigenlijk parkeren? Dat vergt niet alleen beleid, maar ook een verandering in gedrag. In Maastricht werd het concept #posifiets ontwikkeld; een samenwerking waarbij er een beweging wordt gemaakt van stakeholders naar shareholders.
In #posifi ets werken veel verschillende partners samen om het vaker fietsen, veilig fietsen en vooral veilig stallen in Maastricht te stroomlijnen. Om de historische binnenstad te ontlasten wordt het gebruik van de fiets gepromoot en worden er aantrekkelijke randvoorwaarden – zoals voldoende stalling – gecreëerd om het fietsen aantrekkelijk te maken én te houden. “#posifiets is een netwerkaanpak bij uitstek”, zegt Jelle Ummels. Zij is projectcoördinator voor #posifiets bij stadsaanpak Maastricht bereikbaar. we proberen iedereen enthousiast te krijgen voor onze aanpak en daarin zijn we zeer succesvol gebleken. Maar dat is geen garantie voor de toekomst.”
Niet loslaten
Marijke Terpstra, projectleider Fiets bij de gemeente Maastricht, is op zich tevreden over de resultaten van #posifiets tot nu toe, waarschuwt wel voor te veel optimisme: “We kunnen de aanpak niet loslaten. Het is
eigenlijk nooit klaar en dat is mede een gevolg van de ontwikkelingen binnen de tweewielerwereld. In de coronatijd nam het gebruik van de e-bike zeer sterk toe en dat heeft gevolgen voor stallingen. Mensen plaatsen hun kostbare e-bike niet zomaar in een stalling zonder toezicht. En dan hebben we het nog niet eens over het toegenomen gebruik van de cargobike.”
“Onze verschillende partners hebben allemaal hun eigen prioriteiten”, vertelt Désirée Florie. Zij is projectleider communicatie en marketing bij het Programmabureau Zuid-Limburg Bereikbaar. “De core business van woningbouwverenigingen is het bouwen en beheren van woningen, de Universiteit Maastricht heeft onderwijs en het aantrekken van zoveel mogelijk studenten als prioriteit. Je mag heel blij zijn als fietsen en de stalling van fietsen in de prioriteiten-top-vijf van onze stakeholders staat.”
Gedragsverandering is een kwestie van de lange adem. Jelle: “Een netwerkaanpak kost tijd, je moet op zeker vijf tot acht jaar rekenen. Het blijft mensenwerk en als bepaalde kartrekkers wegvallen bij onze partners, kan de prioriteit voor #posifiets direct veranderen. We moeten vasthoudend blijven. Kijk alleen al naar de files op de autowegen, die weer helemaal terug van weggeweest zijn.”
Stalling en handhaving
De Universiteit Maastricht is zeer succesvol in het aantrekken van nieuwe studenten. Tellen we daarbij op dat ook ouderen langer blijven fietsen dan vroeger, dan is het logisch dat de aantallen fietsen en fietsers in Maastricht nog steeds toenemen. Dat zorgt voor nieuwe uitdagingen: stalling en fietsendiefstal. “Het aantal vervoersbewegingen is weer sterk toegenomen, nu thuiswerken niet meer de norm is”, vertelt Marijke. “Er zijn weliswaar meer autobewegingen, maar het aantal fietsbewegingen is gelukkig ook groter geworden. Al die fietsen moeten op veilige plaatsen worden gestald. Dat is nog niet altijd en overal mogelijk, met als gevolg dat het aantal gestolen fietsen sterk is gegroeid. Er zijn helaas al mensen die nu
niet meer op de e-bike de stad in willen.”
Bij het centrale station is inmiddels voldoende stalling gerealiseerd. Hier staat een fiets de eerste 24 uur gratis. Voor langer dan 24 uur aangesloten stalling moet wel betaald worden. Dat leidt al geregeld tot discussies en het plaatsen van fietsen op plekken waar dat niet de bedoeling is. “Trottoirs moeten niet worden volgestouwd met tweewielers. Maar gelukkig hebben we qua handhaving beleid op maat”, aldus Marijke. “In delen van de stad waar voldoende officiële stalling beschikbaar is, worden foutgeparkeerde fietsen verwijderd. Tegen betaling van vijftig euro kan de eigenaar de fiets dan weer komen ophalen. Voorheen was dat bedrag 25 euro, maar dat maakte weinig indruk. Veel fietsen werden niet eens meer opgehaald.” De kosten voor het weghalen van een fiets bedragen overigens veel meer dan de die vijftig euro, meer dan het dubbele zelfs. Handhaving is dan ook zeker geen doel op zich. We streven ernaar in de toekomst zo min mogelijk te hoeven handhaven. In wijken met te weinig stallingsruimte wordt veel minder streng gehandhaafd. Marijke benadrukt nogmaals dat het weghalen van foutgeparkeerde fietsen niet bedoeld is om mensen te pesten, zoals zij dat noemt, maar om de stoep voor iedereen beschikbaar te houden. “We communiceren dit uitvoerig naar onze inwoners.”
Stalling is een ruim begrip. Vanzelfsprekend vallen grote stallingen onder deze noemer, maar de stallingsmogelijkheden op maat in woonwijken ook. Het aantal fietsen zal in de toekomst alleen maar toenemen, onder andere als gevolg van het groeiende aantal studenten en de vele festivals en
andere activiteiten die Maastricht laten bruisen. “De gemeente kan dit niet alleen”, zegt Marijke. “We willen graag bij het Vrijthof een extra grote fietsenstalling realiseren, maar daarmee zijn we er nog niet. Woningcorporaties en vastgoedverhuurders moeten ook een steentje bijdragen. Natuurlijk door stallingen te realiseren, maar ook door ervoor te zorgen dat bestaande stallingsruimtes toegankelijk
én aantrekkelijk blijven. Als de verlichting niet goed werkt, zullen mensen er niet snel hun fiets parkeren.”
Ondernemers klagen geregeld dat hun winkels en restaurants niet goed bereikbaar zijn door foutgeparkeerde fietsen. “Als we dan doorvragen, blijkt dat ook het personeel de fiets niet goed parkeert”, vertelt Marijke verder. “Hier is gedragsverandering dus eveneens noodzakelijk.” Daarnaast
is de fietsparkeernorm nu beleidsonderdeel op het gebied van bouwen en stadsinrichting.
#posifiets en NS
Met gepaste trots wijst Jelle op het feit dat #posifi ets inmiddels tot bij de Nederlandse Spoorwegen is doorgedrongen: “Tijdens een routinebezoek van NS aan station Maastricht werd er gewezen op het lokale succes van #posifiets. Veilig je fiets parkeren en je tweewieler niet lukraak ergens aan vastmaken is ook bij het station een uitdaging, maar de Maastrichtse aanpak maakte indruk. NS kwam er speciaal nog een keer voor terug en nam het concept mee naar het hoofdkantoor in Utrecht. De netwerkaanpak
werd onder andere op initiatief van NS ook in Goes, Helmond, Eindhoven, Bussum-Zuid, Leeuwarden
en Brummen geïntroduceerd.”
“De positieve aandacht doet ‘t ‘m”, zegt Désirée. “Het positief belonen van reizigers werkt uitnodigend de
stallingen op de juiste manier te gebruiken en de goede samenwerking met de gemeente en andere stakeholders maakt onze aanpak zeer aantrekkelijk.”
Swapfiets
Marijke brengt nog een andere partner ter sprake: Swapfiets. In Maastricht rijden er namelijk zo’n 6.000
fietsen van dit merk rond, met hun welbekende blauwe banden. “Swapfiets verhuurt fietsen en attendeert
de huurders erop de fiets op de juiste wijze te stallen. Het mes snijdt dan ook aan twee kanten”, zegt Marijke. “Voor het imago van het bedrijf is het natuurlijk goed dat de fietsen veilig gestald zijn, maar wij als gemeente en gemeenschap zijn hier natuurlijk ook heel blij mee.”
Drie keer sociaal
#posifiets heeft op sociale gebied drie positieve gevolgen Mensen zetten hun fietsen op een sociale manier neer, zodat de overlast zichtbaar afneemt en het fiets-, woon- en winkelgenot in Maastricht voor iedereen toeneemt. Daar profiteert de hele stad van.
Fietsen die toch worden verwijderd en niet meer worden opgehaald, komen terecht bij een zogeheten ambachtscentrum. Hier werken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Met veel plezier repareren zij eventuele mankementen, om vervolgens de fiets tegen een prettige prijs weer op te markt te brengen, bijvoorbeeld voor mensen met een smalle beurs. Marijke: “Veel fietsen, ook e-bikes, zijn heel eenvoudig
weer rijklaar te maken en kunnen nog jarenlang mee. Doordat deze fietsen een stuk goedkoper zijn, worden flitsende e-bikes ook bereikbaar voor mensen die weinig te besteden hebben. Dit is het sociale aspect van circulaire economie.” En daar voegt Jelle tenslotte aan toe: “En zo kent #posifiets alleen maar winnaars!”•
Tekst: Erik van der Does de Bye
